Jieštipšomohjelm
8. Čuolmâčuávdim
Čuolmâtilálâšvuođâin ij pyevti šeštuđ ollásávt, ige murâštem čuávdi čuolmâid. Tun tun oopah uđđâ, tuáimeb vuovijd, moiguin čuolmâid puáhtá čuávdiđ.
Pehtilis čuolmâčuávdim čoggâšuvá kuuđâ muddoost
- Čuolmâ miäruštâllâm: mast lii koččâmuš?
- Ulme miäruštâllâm: maht mun halijdiččim, et taat čovdâšuvá?
- Čuávdusmuulsâiävtui luvâttâllâm: luvâttâl puoh čuávdusmuulsâiävtuid, moh šaddeh tuu mielân. Ele taan muddoost smietâ, et láá-uv toh šiev já tuáimee čuávduseh.
- Pyeremus čuávdus valjim: kaarsâ oovdeb saje listo, já kyeđe fáárun tuáimee ideaid. Valjii tain pyeremuu.
- Olášuttem vuávám: vuáváá, et maht, kost já kuás tun olášutáh čuávdus.
- Čuávdus árvuštâllâm: maacâ olášuttem maŋa árvuštâllâđ, et maht čuávdus luhostui. Jis čuávdus ij toimâm, te valjii uđđâ čuávdus.
Hárjuttâs: Čuolmâčuávdim mudoh
Mondiet?
Taan hárjuttâsâst tun oopah smiettâđ njyebžilávt já realistlávt puoh sierâlágán muulsâiävtuid, moiguin čuolmâid puáhtá čuávdiđ. Tun uáináh, et tile puáhtá ovdániđ eresnáál-uv ko hyeneeht.
Maht?
Šadda-uv tuu mielân eidu tääl miinii čuolmâid, mii tiäddá tuu mielâ? Tun puávtáh tääl hárjuttâllâđ čuolmâčuávdimtááiđuid smiettâmáin jieijâd čuolmân kyeskee soojijd 1–5.
Táválávt tile oleskove lii älkkeb addiđ, jis tun poorgah hárjuttâs čälimáin jyehi mudo vástádâsâid pááppár oolâ, jieijâd puhelimân tâi tiätuvuárkán.
1. Čuolmâ miäruštâllâm – mast lii koččâmuš?
2. Ulme miäruštâllâm – maht mun halijdiččim, et taat äšši čovdâšuvá?
3. Čuávdusmuulsâiävtui luvâttâllâm
Luvâttâl puoh mielân šaddee čuávdusmuulsâiävtuid. Ele vala smietâ, et láá-uv toh pyereh tâi tuáimeeh.
4. Pyeremus čuávdus valjim
Kaarsâ oovdeb saje listo kyeđimáin fáárun tuáimee ideaid. Valjii tain pyeremuu.
5. Olášuttem vuávám
Vuáváá, et maht, kost já kuás tun olášutáh čuávdus.
6. Olášuttem árvuštâllâm
Maacâ olášuttem maŋa árvuštâllâđ, et maht čuávdus luhostui.
Muštonjuolgâdusah tuáimee čuolmâčuávdimân
Aalgât čuolmâiguin, maid tun puávtáh čuávdiđ täst já tääl
Jyevi čuávdus uásiulmijd, moid keččâlah olleeđ ohtâ häävild. Tun puávtáh hárjuttâllâđ maŋeláá meid áijáás čuávdusijd.
Väärrid čuolmâčuávdimân ääigi, já čääli puoh muddoid
Tun puávtáh kevttiđ toos ovdâmerkkân huolâpuudâid.
Hárjuttâl čuolmâi aiccâm, vâi tun puávtáh čuávdiđ taid ääigild
Negativliih tobdoh muštâleh táválávt monnii čuolmâst. Jis aaicah, et tust paijaan ovdâmerkkân sutto, palo tâi atâštâs, te viigâ tállân smiettâđ, et mon čuolmâst taat tobdo tunjin muštâl. Jis čuolmâ ij aaicâ, te tom ij pyevti meidgin čuávdiđ.
Mušte
Atâštum paimâttem kiddee huámášume toos, mii puáhtá moonnâđ endurân.
Murâštem ij čuávdi čuolmâid.
Čuolmâčuávdim vist uáivild tom, et smiättá njyebžilávt já realistlávt puoh sierâlágán muulsâiävtuid, ij tuše váduhis čuávumušâid.
Čuávuvâžžân sirdup majemuu uásán, mast tun finniih vala ucánjáhháá evvisijd joođhâ várás.