Jiõččhåidd-programm
2. Luänntemharjjtõõzz
Luännʼjeen siisklõõžžâst jåttje še täujja pueʹrrjieʹllem ooudâs viikki kemialʼlaž proseeʹss. Ouddmiârkkân pueʹrr miõl vääʹlteeiaunnâz serotoniin, päʹlǩǩriâžldõõǥǥâst tåimmai dopamiin di tååʹsǩ lääiʹveem oksitosiin koolǥâs lâssan. Tän diõtt kaʹnnat teâđsteeʹl plaaneed luännʼjempooddid peiʹvva.
Ǩiõčč videost vuäppõõzzid rääuhteei čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõʹsse
Jååʹđteei psykoloog Jan-Henry Stenberg vuäʹppast videost (1:57), mäʹhtt tååʹsǩ vuäitt hiâlpted vuõiŋŋnjõõzz veäkka.
Video aalǥâst kuulak, mõʹnt oolâžnallšem vuõiŋŋnjõs täujja aktivââʹst da âʹlnn âânn mueʹǩǩõõvvâm åårrmõõžž. Pääiʹǩest 1:00 vuäǯǯak vuäppõõzzid rääuhteei čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõʹsse.
Vueʹlnn kaaunak luänntemharjjtõõzzid, koid vuäitak tueʹjjeed.
Luännʼjummuž põhtt še jiccsad miõllsaž tuejjummuž. Tääzz vuäǯǯak neävvaid luänntemharjjtõõzzi mâŋŋa.
Muuʹšt
Harjjtõõzzid lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest.
Harjjtõõzzid lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski, uuʹccmõsân 2–3 neäʹttel ääiʹj.
Eman tõn mâŋŋa vuäitak vuâmmšed tõi vaaiktõõzzid.
Teâđ čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõõzzâst
Vuõiŋŋnjõʹsse ââʹnet määŋgaid tieʹǩǩid. Tõin viõkkšumus lij čåuʹjjvueʹǯǯ.
Täujja tååʹsǩ leʹbe jeeʹres streʹssvueʹjj õhttvuõđâst čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõs ǩeäppan. Nääiʹt vuõiŋŋnjõs mottai oolâžnallšeʹmmen da väʹǯǯlõsnallšeʹmmen. Čåuʹjjvueʹǯǯ čåuggan, mii lââʹzzat leʹbe rääjj tååʹsǩ tobddi. Tät puätt täujja nuʹt, što jiõk ni vuâmmâž.
Čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõs rääuhat
Čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõõzzâst čåuʹjj kaggââtt åålǥårra sizzvuõiŋŋnjõspââʹjest da luâšttââtt åålǥasvuõiŋŋnjõspââʹjest. Ǩeäppnõõzz teâuddje ääimain aivv vuâlräjja.
Oolâžnallšeeʹm da stäälbas vuõiŋŋnjõõzzâst täk pââʹj kuâđđje vännsen. Seuʹrrjõssân vuäitt leeʹd toobd šååkkâst.
Čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõõzz aktivâsttmõš di vuõiŋŋnjõsryytm čiŋlmâttmõš da rääuhtummuš lââʹzzte takainalla suäʹnesvuõđtobddi. Tät vuäitt šõddâd âlddsin tâʹlles.
Suåppi vuõiŋŋnjõstekniikk mieʹldd še jeeʹres tieʹǩǩ luännʼje. Ǥu âânak huõl, što sizz- da åålǥasvuõiŋŋnjõõzz kõʹsǩǩe kuâđđai kõhtt, cõõggak vuõiŋŋnjõõzz mottjummuž čuuʹt jåʹttlen.
Vuõiŋŋnjõs aŋkkrâstt poʹdde
Luänntem- da taʹrǩǩeemvuõttharjjtõõzzin vuõiŋŋnjõs tåimm täujja aŋkkren. Jõs čiŋlmõõvvmõš lij vaiggâd leʹbe miõl lij tuʹšštõõvvâm, maacctet vuâmmšõõzz vuõiŋŋnjõʹsse.
Čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõs lääiʹvad tååʹsǩ
Čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõõzz aktivâsttmõš lij äukkai tâʹl, ǥu toobdak tååʹsǩ tobddi.
Tååʹsǩ poodd vuäitak še mõõnnâd teâđsteeʹl čõõđ jeeʹres tieʹǩǩid: luännted njiškkmaaddaʹrdditieʹǩǩ, käʹcǩǩemtieʹǩǩ da jeeʹres tieʹǩǩid.
Harjjtõs: Čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõs (0:31)
Täävtõs
Mättjkak aiccâd jiijjad vuõiŋŋnjõõzz da aktivâʹstted rääuhlõs čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõõzz. Tät vuäitt juʹn õhttu riʹjttjed lääiʹvted tååʹsǩ tobddi.
Vuäppõs
- Vääʹld šiõttlõs vaard. Jeäʹl kuuitâǥ piij ruõʹsse juõʹljääd.
- Piij nuuʹbb ǩiõđ kuârašm ool da nuuʹbb čååuʹj ool.
- Vuõiŋ meälǥžet sizz da ååuǥas.
- Ǩiččlõõđ tõõzz, što tåʹlǩ čååuʹj âʹlnn vuâŋŋai ǩiõtt liikkad vuõiŋŋnjõõzz poodd. Kuârašm õõlǥči põõššâd pääiʹǩ âʹlnn.
- Ǩiʹdde vuâmmšõõzz vuõiŋŋnjõʹsse, da jueʹtǩ nääiʹt vuõiŋŋmõõžž siõm poodd.
Harjjtõõl čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõõzz ooudbeäʹlnn video veäkka. Tueʹjjed harjjtõõzz tâʹl, ǥu toobdak, što tåʹsǩǩ älgg da tåʹsǩǩvuõtt häitt aarǥ tåimmjummuž.
Harjjtõõzz lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest
- Harjjtõõzz lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski uuʹccmõsân 2-3 neäʹttel ääiʹj.
- Mieʹrrkõskksaž harjjtõõllmõš vuäǯǯ äigga põõššjab muttsid.
Nobstõõzz pääiʹǩ mättjak aktivâʹstted čåuʹjjvueʹǯǯvuõiŋŋnjõõzz pâi, ǥu toobdak tåʹsǩǩoudldõõzzi očndõõttâm.
Luänntemharjjtõõzz liâ jeeʹresnallšem. Vuäitak lookkâd harjjtõõzzin vueʹlnn jäänab da ǩiččled, mii suäpp tuʹnne pueʹrmõsân. Harjjtõõzzid vuäitak mäʹcced jiõccsad suåppi vuõʹjji mieʹldd.
Harjjtõs: Siõmmnai siõmmnai ouddneei luänntummuš iišteeʹl (05:42)
Täävtõs
Mättjak luännted tieʹǩǩääd čåuggjem-luänntemtekniikk veäkka.
Vuäppõs
Harjjtõõlak čiŋlmõõvvâd vaʹrdde da vuõiŋŋnjõʹsse. Mõõnak jeeʹres tieʹǩǩid čõõđ tõid vuõššân čåuggjeeʹl da tõn mâŋŋa luännteeʹl.
Vaalâž jiõccsad rääuhlõs sââʹj, koʹst vuäitak tueʹjjeed harjjtõõzz iišteeʹl.
Harjjtõõzz lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest
- Harjjtõõzz lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski uuʹccmõsân 2-3 neäʹttel ääiʹj.
- Mieʹrrkõskksaž harjjtõõllmõš vuäǯǯ äigga põõššjab muttsid.
Määŋg vuâra ǥu tueʹjjääk, nuʹt mättjak luännted tieʹǩǩääd taarb mieʹldd pâi, ǥu toobdak tåʹsǩǩoudldõõzzi očndõõttâm.
Vuäitak kuvddled (lääʹddǩiõʹlle) leʹbe lookkâd harjjtõõzz.
Harjjtõs: Luännat jurddjid (5:17)
Täävtõs
Mättjak roʹttjõõttâd jurddjin čiŋlmõõveeʹl jiijjad vuõiŋŋnjõʹsse da tõõzz, mäʹhtt tõt jåått tuu vaardâst.
Vuäppõs
Harjjtõõlak čiŋlmõõvvâd jeeʹres tieʹǩǩid da vuõiŋŋnjõʹsse teâđsteeʹl. Mättʼtõõđak roʹttjõõttâd jurddjin aŋkkrââʹsteeʹl teâđsteeʹl poʹdde da seuʹrrjeeʹl mii vaardâst šâdd.
Harjjtõõzz lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest
- Harjjtõõzz lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski uuʹccmõsân 2-3 neäʹttel ääiʹj.
- Mieʹrrkõskksaž harjjtõõllmõš vuäǯǯ äigga põõššjab muttsid.
Vuäitak kuvddled (lääʹddǩiõʹlle) leʹbe lookkâd harjjtõõzz.
Harjjtõs: Siõmmnai siõmmnai ouddneei luännʼjummuš liâššeeʹl (12:59)
Täävtõs
Mättjak luännted tieʹǩǩääd čåuggjem-luänntemtekniikk veäkka.
Vuäppõs
Harjjtõõlak čiŋlmõõvvâd vaʹrdde da vuõiŋŋnjõʹsse. Mõõnak jeeʹres tieʹǩǩid čõõđ vuõššân čåuggjeeʹl da tõn mâŋŋa luännteeʹl.
Ooʒʒõõđ harjjtõõzz vääras rääuhlõs sâjja, koʹst vuäitak liâššâd juʹna šââʹldest leʹbe siâŋgâst.
Täʹst ââʹnet seämmatyyppsaž luänntemtekniikk ǥu oouʹdab harjjtõõzzâst, leša harjjtõs tueʹjjeet išttmõõžž sâjja liâžžeeʹl. Tät lij še peešttõõzzin kuuʹǩǩab harjjtõs. Vuäitak vaalšed suåppi harjjtõõzz vueʹjjest ǩidd ååreeʹl.
Harjjtõõzz lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest
- Harjjtõõzz lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski uuʹccmõsân 2-3 neäʹttel ääiʹj.
- Mieʹrrkõskksaž harjjtõõllmõš vuäǯǯ äigga põõššjab muttsid.
Määŋg vuâra ǥu tueʹjjääk, nuʹt mättjak luännted tieʹǩǩääd taarb mieʹldd pâi, ǥu toobdak tåʹsǩǩoudldõõzzi očndõõttâm.
Vuäitak tueʹjjeed harjtõõzz video veäkka, koon vuäitak haaʹleen tåʹlǩ kuvddled (lääʹddǩiõʹlle).
Harjjtõs: Tuõrvvpäiʹǩǩharjjtõs (2:29)
Täävtõs
Mättjak käʹdded tuõrvvpääiʹǩ, koozz vuäitak jurddjinad serddjed.
Vuäppõs
Kuvddâl (lääʹddǩiõʹlle) leʹbe looǥǥ harjjtõõzz. Kääʹdd tõn veäkka jiccsad miõllsaž pääiʹǩ, koozz vuäitak ooʒʒõõttâd jurddjinad pâi, ǥu toobdak, što lij vaiʹǧǧes åårrad.
Harjjtõõzz lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest
- Harjjtõõzz lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski uuʹccmõsân 2-3 neäʹttel ääiʹj.
- Mieʹrrkõskksaž harjjtõõllmõš vuäǯǯ äigga põõššjab muttsid.
Määŋg vuâra ǥu tueʹjjääk, nuʹt mättjak äuʹǩǩeed tääidaid taarb mieʹldd pâi, ǥu toobdak, što lij vaiʹǧǧes åårrad.
Harjjtõs käunnai še teʹkstten.
Harjjtõs: Ankkrâʹsttemharjjtõs(2:20)
Täävtõs
Mättjak raaveed tobddi tõʹst, što leäk mieʹldd jiijjad vaardâst.
Vuäppõs
Kuvddâl (lääʹddǩiõʹlle) leʹbe looǥǥ harjjtõs. Čiŋlmõõv tõn veäkka teäddviõǥǥ tobddmõõžžid vaardstad. Tän harjjtõõzz kååččat še põõššjen tueʹjjeem harjjtõssân.
Harjjtõõzz lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest
- Harjjtõõzz lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski uuʹccmõsân 2-3 neäʹttel ääiʹj.
- Mieʹrrkõskksaž harjjtõõllmõš vuäǯǯ äigga põõššjab muttsid.
Nobstõõzz pääiʹǩ mättjak äuʹǩǩeed tääidääd taarb mieʹldd pâi, ǥu toobdak taarb aŋkkrâʹstted jiijjad tän poʹdde.
Harjjtõs käunnai še teʹkstten.
Harjjtõs: Vuõiŋŋnjõsharjjtõs (4:03)
Täävtõs
Mättjak rääuhted åårrmõõžžad vuõiŋŋnjõõzz veäkka. Täʹst lij veäʹǩǩ jeäʹrben tâʹl, ǥu jurddi tåbddje sieʹǩǩven da tobddi kõrrseld.
Vuäppõs
Kuvddâl (lääʹddǩiõʹlle) leʹbe looǥǥ harjjtõõzz. Ǩiʹdde tõn veäkka vuâmmšõõzzad jiijjad vuõiŋŋnjõʹsse. Nääiʹt mättjak rääuhted toobdsââʹjat da varddad.
Harjjtõõzz lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest
- Harjjtõõzz lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski uuʹccmõsân 2-3 neäʹttel ääiʹj.
- Mieʹrrkõskksaž harjjtõõllmõš vuäǯǯ äigga põõššjab muttsid.
Nobstõõzz pääiʹǩ mättjak äuʹǩǩeed tääidääd taarb mieʹldd pâi, ǥu toobdak taarb rääuhted åårrmõõžžad.
Harjjtõs käunnai še teʹkstten.
Harjjtõs: Miõllkarttharjjtõs (3:51)
Täävtõs
Mättjak ââʹnned miõllkaartid varddad luänntummša.
Vuäppõs
Kuvddâl (lääʹddǩiõʹlle) leʹbe looǥǥ harjjtõõzz. Toobdâst tõn veäkka, kooiǥ vaardâst liâ čåuggjemvuõđ tobddi. Luänntak täid paaiʹǩid hiâlpteei miõllkaarti veäkka.
Harjjtõõzz lij šiõǥǥ tueʹjjeed juõʹǩǩpeeiʹv da kuäʹss-ne määŋg vuâra peeiʹvest
- Harjjtõõzz lij vääžnai tueʹjjeed mieʹrrkõõski uuʹccmõsân 2-3 neäʹttel ääiʹj.
- Mieʹrrkõskksaž harjjtõõllmõš vuäǯǯ äigga põõššjab muttsid.
Määŋg vuâra ǥu tueʹjjääk, nuʹt mättjak äuʹǩǩeed tääidääd taarb mieʹldd pâi, ǥu toobdak taarb luännted varddad.
Harjjtõs käunnai še teʹkstten.