Jiõččhåidd-programm
8. Tuʹmme miârkteeinallšem aaʹššid jiijjad jieʹllmest
Loʹssesmiõllsažvuõʹtte kooll, što ääiʹjab tuʹǩǩeem ääʹšš mõõnte miârktõõzzâs da jieʹllem puʹtt da miõllsažvuõtt läppje. Täʹl årstummuš miârkteeinallšem aaʹšši da äärvai paʹldde vuäitt vieʹǩǩted.
Jiijjâs jieʹllem miârkteeinallšem ääʹšš da äärv
Jiijjâs jieʹllem miârkteeinallšem ääʹšš da äärv liâ ääʹšš, koid ââʹnnep jieʹllmest täävtõõllâm ärvvsiʹžžen da vääžnʼjen. Täk vueiʹtte õhttned ouddmiârkkân paarrõhttvuõʹtte, piârjieʹllma, tuâjj-jieʹllma leʹbe âsttäigga. Oummui äärv uʹvddem ääʹšš liâ jeeʹresnallšem, da tõk liâ jiânnai.
Kulttuur, koʹst jieʹllep, vaaikat äärvaid, leša juâkksast lij kuuitâǥ ärvvmaaiʹlmes. Årstummuš äärvai paʹldde lij tõʹnt še vääžnai, što kuäʹss-ne ǩeävv nuʹt, što jeäll nuʹt mâta jõrdd, što õlǥči jieʹlled.
Lij šiõǥǥ smiõttâd, måkam aaʹššid jiõčč oudd äärv.
Loʹssesmiõllsažvuõʹtte lij tyypplaž, što jiâ vieʹltǩani leäkku viõǥǥ tåimmad äärveez meâldlânji. Håʹt-i ooudči äärv taaurõškõskkvuõđid, lij viõǥǥteʹmes taaurõõšši vueiʹnnlõõttmõʹšše.
Äärv uʹvddem aaʹšši tuʹmmjummuš vuäitt puʹhtted miârktõõzz jieʹllma tâʹl, ǥu miârktõs lij läppjam. Tõt vuäitt še tåimmad čuõkku čuäʹjteeʹjen tõn jieʹllem årra, måkam haaʹleʹči jieʹlled.
Åårast ååʹn puõʹtti tuâjjad veäkka tuʹmmjed, mii lij tuʹnne vääžnai da måkam aaʹššid ooudak äärv.
Harjjtõs: Miârkteeinallšem ääʹšš jiijjan jieʹllmest
Täävtõs
Čiõlǥääk jiõccsad vääžnai aaʹššid.
Vuäppõs
Tuʹmme, måkam aaʹššid ooudak äärv da âânak miârkteeinallšeʹmmen jiijjad jieʹllmest. Miârkteeinallšem ääʹšš vueiʹtte õhttned ouddmiârkkân paarrõhttvuõʹtte, piârjieʹllma, tuâjj-jieʹllma leʹbe âsttäigga.
Miârkteeinallšem ääʹšš vueiʹtte leeʹd ouddmiârkkân
- piâr
- paarrõhttvuõtt
- tuâjj da mättʼtõõttmõš
- jiijjâs ooudâsviikkmõš
- õhttsažkååddlaž vuässõõttmõš
- mooččâdvuõtt
- jiõggsažvuõtt da õhttvuõtt koozz-ne šoorba
- luõʹttjemvuõtt da tuõrvʼvuõtt
- ođđ tobdlmi vuäǯǯmõš
- tiõrvâsvuõtt
Ååʹn leäk tuʹmmjam jiijjad jieʹllmad miârkteeinallšem aaʹššid. Puõʹttjen vuäitak smiõttâd, mäʹhtt vuäitčik äʹlǧǧed konkreettlânji tåimmad tõi meâldlânji.
Vaalâž ääʹšš, kåått lij jiõccsad tän poodd vääžnai da koon haaʹlääk da vuäitak vueʹlǧǧed viikkâd čõõđ. Smiõtt, mii vuäitči leeʹd uuʹcces läuʹǩǩ tän ääʹšš jååʹđtem årra.
Harjjtõs: Miârkteeinalla aaʹšši čõõđtummuš
Täävtõs
Kaaunak kuånstid jieʹlled äärvai meâldlânji.
Vuäppõs
Vaalâž jiõccsad miârkteeinallšem äʹšš, kååʹttl lij tän poodd vääžnai da koon haaʹlääk da vuäitak vueʹlǧǧed viikkâd čõõđ.
Tuʹmme, mii vuäitči leeʹd uuʹcces läuʹǩǩ tän ääʹšš jååʹđtem årra.