Iešdikšunprográmma

Morašteapmái laktásit dávjá jáhkut, main morašteami gávnnahit buorre áššin. Dovdátgo don dáid jáhkuid?

1. Morašteapmi veahkeha mu čoavdit čuolmmaid

Muhtumin morašteami jurddašit veahkehit loahpa rádjái jurddašuvvon mearrádusaid bargamis. Jus oppa áigge lea fuolastuvvan, de dat veahkeha bissut dárkilin ja vuojulduvvan.

2. Morašteapmi movttiidahttá mu bargat áššiid bures ja oažžut bohtosiid áigái

Sáhttá jurddašit, ahte morašteapmi ja stressen bidjet ovdamearkka dihtii studeret viššalabbot.

3. Jus moraštan juo ovddalgihtii, in beahttašuva maŋŋelabbos

Gávdnojit jáhkut das, ahte jus morašta juo ovddalgihtii, ahte lagašolmmoš bártida, ášši ii leat fáhkka suorggahahtti dáhpáhus, jus nu geavvá duođas.

4. Bahás áššit eai geava, jus lean leamaš fuolastuvvan dain ovddalgihtii

Dát jurdda vuođđuduvvá dasa, ahte ovdal miige baháid ii leat dáhpáhuvvan, go lea moraštan áššis ovddalgihtii Soaitá ballat, ahte jus heaitá morašteames lagašolbmo beales, de juoga bahá dáhpáhuvváge.

5. Morašteapmi muitala das, ahte lean dovddolaš ja beroštan iežan lagaš olbmuin

Go moraštat iežat lagaš olbmuin, de dat sáhttá leat duođaštus das, ahte sis berošta ollu. Bargguid morašteapmi astoáiggis sáhttá adnojuvvot dovddolašvuođa mearkan.

Konkrehtalaš fuolat dagahit juo iešalddes doarvái áŧestusa. Vai dát áŧestus ii stuoroše ain eanet, morašteapmái laktáseaddji fuolaid livččii vuogas hálddašit.

Vuosttaš lávki fuolaid geahpedeamis lea oahppat earuhit daid duohtaáššiin.

Ovdamearkka dihte jurdda "mun lean massimin iežan mielladearvvašvuođa" ii dagat, ahte mun buohccán. Dat mearkkaša oktageardánit dušše dan, ahte don balat buohccámis.

Áššiid áŧesteaddji suokkardallan sáhttá dihttot maiddái loahppameahttun siskkáldas gearregastimin. Dego sivalačča gávdnan livččii dehálaš, ovdamearkka dihtii:

• “Gal mun ledjen vuoigadis ja Pekka galggašii mieđihit son lea sivalaš”
• “Dahkengo goittotge boastut, go Tiina loavkašuvai?”
• “Mu mielas ledjen gal vihkkedallan ášši dárkilit, muhto kánske dattetge livččen galgan bargat nuppe láhkai...”

Livččii dehálabbo jurddašit, mot dás beassá ovddasguvlui.

Čuovvovaš gažaldagat sáhttet veahkehit, go ozat positiivvalaš molssaeavttuid morašteapmái:

• Maid sáhtán bargat , vai juvssan eallimasan ruovttoluotta dássedeattu?
• Mot ášši, man moraštan, váikkuha mu árgabeaivái vai váikkuhago dat ollenge?
• Leago sáhka áššis, man oktavuođas sáhtášin hárjehallat addit ándagassii?
• Sáhtán buovvalit alccesan dahje nuppi olbmui, ahte meattáhusat ja boasttu dagutge gullet olmmošvuhtii seammá láhkai go buorit dagut ja lihkostuvvan válljejumit?

Áššiid gánnáha dárkkodit neutrálat ja árvvoštalakeahttá. Dán dáiddu lea vuogas hárjehallat diđolaččat.

Sáhtášitgo muhtumin buovvalit ruossalas dilis: “Don jurddašat oalle eará láhkai go mun. Viehka miellagiddevaš, ahte ášši sáhttá oaidnit náge. Mat áššit leat dolvon dasa, ahte jurddašat juste ná?”

Dávjá ášši gieđahallan loahppameahttumit laktása feilii, meattáhussii, jurddašmeahttunvuhtii dahje čuorbivuhtii. Dása ovttastuvvá dovdu heahpadis ja árvvuhisvuođas. Dohkket dan, ahte mii buohkat leat máŋgga dáfus váilevaččat ja heajut, muhto maiddái seammá áigge áidnalunddogat ja divrasat. Dat sáhttá veahkehit lávket ovddosguvlui orusteaddji jurdagiid rieggás.

Sáhtát maid geahččalit veahkehago, jus cealkkát alccet starga: “De heaitte! Ášši gieđahallan duojážassii ii leat ávkkálaš iige čuovo mu árvvuid. Dat dagaha eanet gillámuša go buvttada čovdosiid.”